Ten artykuł pierwotnie był opublikowany w PLATFORMIE: przeglądzie PPBW – publikacji zbiorowej poświęconej Radykalizacji. Gorąco polecamy zapoznanie się z całą publikacją.
Podczas gdy koncepcja ewaluacji, w szczególności ewaluacji opartej na dowodach, jest aktualnie szeroko promowana, jej wykorzystanie w praktyce wciąż pozostaje problematyczne. Szczególnie jej kluczowe elementy, takie jak projektowanie i wdrażanie, często są niepoprawnie prowadzone, co wymaga pilnych zmian.
W odpowiedzi na rosnącą świadomość wspomnianych wyzwań projekt INDEED został opracowany w taki sposób, by dostarczyć praktyczne rozwiązania, które umożliwią praktykom i decydentom zwiększenie ich kompetencji w zakresie projektowania i wdrażania ewaluacji oraz zintegrowanie projektowania ewaluacji z procesem projektowania inicjatyw zapobiegawczych. Projekt INDEED, finansowany w ramach programu HORIZON 2020, miał na celu wzmocnienie kompleksowego podejścia do zapobiegania i przeciwdziałania radykalizacji prowadzącej do przemocowego ekstremizmu i deradykalizacji w oparciu o uniwersalny, oparty na dowodach model ewaluacji.
Dzięki wspólnym wysiłkom partnerów projektu możliwe było zidentyfikowanie zostały zarówno problemów, jak też potrzeb praktyków i decydentów w zakresie projektowania i wdrażania ewaluacji. Badania potwierdziły, że ewaluacja jest często postrzegana jako dodatkowe „obciążenie” czy też dodatkowy punkt na liście zadań, zaś związane z nią procesy i procedury nie otrzymują uzupełniającego finansowania, zasobów i czasu na skuteczne ich przeprowadzenie. Co więcej, wielu praktykom i decydentom prowadzącym działania zapobiegawcze brakuje wiedzy i umiejętności, aby skutecznie ewaluować podejmowane inicjatywy. W związku z czym ich rezultaty często bywają niezadowalające.
Inne wyzwanie związane z ewaluacją dotyczy niewystarczającej ilości gromadzonych dowodów skuteczności zrealizowanych działań, co uniemożliwia odpowiednie projektowanie i wdrażanie nowych inicjatyw. Trudności potęguje także niejednolite podejście do definiowania tychże dowodów, dodatkowo pogłębiane brakiem zrozumienia i uznania mniej oczywistych kryteriów dowodowych, a w zamian poleganie na „tradycyjnych” i ograniczonych parametrach.
Badania przeprowadzone w ramach projektu wykazały ponadto, że praktycy i decydenci często posługują się niejednolitymi definicjami i celami inicjatyw zapobiegawczych. Mają w związku z tym trudności z opisaniem lub zmierzeniem ich wyników. Co bardzo ważne, w wielu obszarach związanych z profilaktyką występuje ogólny brak wiedzy na temat projektowania i przeprowadzania ewaluacji.
Dlatego zidentyfikowane problemy i potrzeby znalazły się w centrum działań projektu INDEED, a opracowane publicznie dostępne rozwiązania mogą niewątpliwie przyczynić się do ich wyeliminowania lub przynajmniej ograniczenia.
Konsorcjum INDEED składające się z 19 partnerów reprezentujących 15 krajów europejskich pracowało przez 36 miesięcy nad uzyskaniem rezultatów opartych na dowodach, które pomogą wzmacniać wiedzę, zdolności i umiejętności praktyków i decydentów. Wspominani interesariusze otrzymali następnie narzędzia potrzebne do planowania, projektowania i wdrażania ewaluacji inicjatyw prewencyjnych, takich jak polityki i strategie, programy długofalowe, krótkoterminowe akcje profilaktyczne oraz interwencje, w szczególności koncentrując się na skutecznym zapobieganiu i zwalczaniuu radykalizacji prowadzącej do brutalnego ekstremizmu oraz deradykalizacji.
Wyniki projektu zostały zebrane w kompleksowym, praktycznym zestawie narzędzi, uzupełnionym wielojęzycznym „pakietem wiedzy” wspierającym projektowanie i ewaluację inicjatyw z wykorzystaniem opartych na dowodach zasad, narzędzi, szkoleń i materiałów edukacyjnych.
Ważną częścią wspomnianego zestawu narzędzi jest model ewaluacji opartej na dowodach, który konceptualizuje główne kroki na każdym etapie procesu ewaluacji w odniesieniu do inicjatyw zapobiegających i zwalczających radykalizację. Głównym celem modelu INDEED jest wyjaśnienie użytkownikom procesu, który jest podzielony na cztery zasadnicze etapy: przygotowanie, projektowanie, wykonanie i wykorzystanie rezultatów ewaluacji. Ponadto dokładnie wyjaśnia zasady ewaluacji opartej na dowodach, wspierając tym samym odbiorcę w jej odpowiednim planowaniu, projektowaniu i wdrażaniu.
Z kolei w centrum zestawu narzędzi umiejscowione zostało Narzędzie INDEED do Ewaluacji Opartej na Dowodach, które prowadzi użytkowników przez komponenty i etapy projektowania i wdrażania ewaluacji. Ten praktyczny instrument zapewnia instrukcje dotyczące planowania i przeprowadzania ewaluacji opartej na dowodach krok po kroku, w sposób dostosowany do konkretnych potrzeb i kontekstu inicjatywy. Narzędzie obejmuje najpopularniejsze rodzaje ewaluacji (formatywną, procesu i wyników) i dostarcza istotnych informacji dla nowo projektowanych inicjatyw poprzez retrospektywne spojrzenie na ewaluację.
Jak podkreślono wcześniej, ewaluacja jest często pomijana na etapie projektowania inicjatywy i nieraz bywa również niedostosowana do jej celów. Dlatego też narzędzia opracowane przez projekt INDEED zawierają dodatkowo rekomendacje dotyczące projektowania działań profilaktycznych z uwzględnieniem ewaluacji, jako integralnego elementu ich założeń.
Staranne projektowanie i planowanie inicjatyw jest kluczowym determinantem właściwego projektowania ewaluacji opartej na dowodach. Z tego też powodu wspomniane narzędzia procesu projektowania są zgodne z logicznym modelem, który uwzględnia niezbędne założenia oraz łączy wszystkie elementy w spójne i kompleksowe podejście.
Podczas gdy narzędzie INDEED zapewnia bogactwo informacji na temat wszystkich kluczowych aspektów ewaluacji, podkreślić należy również, że ewaluacja oparta na dowodach często wymaga dodatkowej wiedzy i umiejętności, w szczególności w zakresie jej projektowania. W związku z tym pakiet INDEED oferuje także bank takich zasobów.
Kompleksowy pakiet szkoleniowy dodatkowo wzmacnia wszystkie wymienione aspekty rozwiązań projektu INDEED. Materiały szkoleniowe do wykorzystania podczas szkoleń stacjonarnych i online uzupełniają kluczowe rezultaty i przygotowują praktyków i decydentów do skutecznego wykorzystania modelu ewaluacji i zestawu narzędzi INDEED.
Jesteśmy przekonani, że wyniki projektu INDEED przyczynią się do rozwoju kultury ewaluacji opartej na dowodach umożliwiając projektowanie i wdrażanie inicjatywy profilaktycznych o sprawdzonej skuteczności.
dr Marzena Kordaczuk-Wąs
Koordynator INDEED
Ekspert PPBW w obszarze przeciwdziałania radykalizacji
PLATFORMA jest dla nas projektem pilotażowym nastawionym na dzielenie się wiedzą. Wydanie, które oddajemy w Państwa ręce, postanowiliśmy poświęcić właśnie RADYKALIZACJI, która jest zjawiskiem zasługującym na szczególną uwagę i wymagającym nieustannej pracy profilaktycznej. W zawartych tu tekstach nie wyczerpujemy jednak tego tematu, bo nie taki jest cel. Zamiast tego chcemy włączyć nasz głos do dyskursu, prezentując wybrane wątki, których radykalizacja jest wspólnym mianownikiem.
Zachęcamy do przeczytania całej publikacji:
