Thomas Bush
Specjalista ds. Treści
Polska Służba Więzienna, podobnie jak służby w innych krajach, musi dostosowywać się do ciągłych zmian. Ewoluują nie tylko zachowania i dane demograficzne osadzonych, ale także obserwuje się znaczną rotację personelu więziennego. Aby zaadaptować się do nietypowych i potencjalnie niebezpiecznych trendów, takich jak radykalizacja, funkcjonariusze potrzebują szerokiego zakresu szkoleń, ale nie zawsze jest im łatwo uzyskać do nich dostęp.
W Polskiej Platformie Bezpieczeństwa Wewnętrznego (PPBW) od lat realizujemy różnorodne programy edukacyjne. Obejmuje to szereg europejskich projektów rozwijających kompetencje praktyków w wielu dziedzinach – między innymi w więziennictwie i kurateli sądowej. Doświadczenia te pokazały nam, jak ważne są szkolenia oraz uświadomiły, jak liczne przeszkody napotykają praktycy w samym uczestnictwie w kursie szkoleniowym. W wielu przypadkach nasze rozmowy z profesjonalistami z tej domeny pokazały, że jest to spowodowane niezrozumieniem wartości samego szkolenia, często wśród samej kadry zarządzającej.
mjr. Cezary Mecwaldowski
Z tego powodu spotkaliśmy się z ekspertem Cezarym Mecwaldowskim, starszym wykładowcą w Centralnym Ośrodku Szkolenia Służby Więziennej, aby omówić status quo szkoleń w polskiej Służbie Więziennej, a także możliwości ulepszenia programów szkoleniowych. Badamy również, w jaki sposób kursy podnoszące kompetencje, takie jak te realizowane w ramach projektu MIRAD, są wykorzystywane do radzenia sobie z dzisiejszymi wyzwaniami.
Potrzeba szkoleń w służbie więziennej
Polska Służba Więzienna doświadcza obecnie wysokiego wskaźnika rotacji wśród personelu: starsi, bardziej doświadczeni funkcjonariusze odchodzą na emeryturę lub odchodzą z pracy, co powoduje rozwijanie się grupy nowych, młodych pracowników. Praktycy ci potrzebują specjalistycznego, wieloletniego szkolenia obowiązkowego dla ich ról, ale, jak mówi nam Mecwaldowski, ośrodki szkolenia personelu więziennego nie są w stanie za tym nadążyć.
„Część z uczestników przyjechała na szkolenie wykorzystując własny urlop i ponosząc koszty dojazdu do miejsca szkolenia. Inni korzystają z e-learningu poza godzinami swojej służby.”
– Cezary Mecwaldowski
W rezultacie pracownicy są nie tylko zniechęcani do udziału w szkoleniach, ale także, ze względu na ograniczone wsparcie ze strony przełożonych, sami muszą podejmować inicjatywę, aby rozwijać swoje umiejętności. Zewnętrzne pokierowanie i wsparcie w uzyskaniu szkolenia okazują się w tym przypadku niezbędne. Z kolei finansowane przez Unię Europejską (UE) szkolenia MIRAD w Polsce i innych krajach europejskich pokazały, że istnieje duże zainteresowanie takimi kursami.
Nowe wyzwania i umiejętności
Radykalizacja jest rosnącym problemem w więzieniach w Polsce i całej UE, do czego, zdaniem Mecwaldowskiego, mogą przyczyniać się trendy cyfrowe XXI wieku. Funkcjonariusze muszą być przygotowani do rozpoznawania oznak radykalnych i ekstremistycznych zachowań, a także dysponować zestawem narzędzi do oceny, na jakim etapie radykalizacji znajduje się osadzony. Ważne jest również, aby rozumieli przekonania i normy kulturowe lub religijne osadzonych w celu zminimalizowania konfliktów. Pan Mecwaldowski dostarcza doskonałego przykładu:
„Polski kodeks karny stanowi, że osadzony nie może odmówić przyjęcia posiłku od funkcjonariusza służby więziennej w porze jego wydawania. Jednak w niektóre dni tygodnia, miesiąca lub roku osadzony po prostu nie przyjmuje posiłku z powodów kulturowych lub religijnych.
Funkcjonariusz więzienny nieświadomy lub nierozumiejący tego może potraktować kodeks karny dosłownie, powodując konflikt. […] Odmowa przyjęcia posiłku przez osadzonego może nie być protestem, ale po prostu decyzją kulturową.”
Inne przykłady natury religijnej obejmują potrzebę lub pragnienie regularnej modlitwy. Na przykład, wielu muzułmanów modli się 5 razy dziennie o określonych porach dnia, z czym funkcjonariusze mogą nie być zaznajomieni. System penitencjarny ma z kolei rutynę dla osadzonych, która może kolidować z tymi porami.
Naruszenie norm etycznych lub religijnych danej osoby może powodować konflikt lub negatywne emocje, co z kolei może prowadzić do radykalizacji. Praktycy muszą zostać przeszkoleni w zakresie oceny ryzyka radykalizacji postaw, aby zagwarantować, że pobyt więźniów w zakładach karnych będzie bezpieczny i możliwie jak najkrótszy. Jest to jeden z kilku kluczowych celów projektu MIRAD, który wyposaża funkcjonariuszy służby więziennej w odpowiednie szkolenie w zakresie identyfikacji, odizolowania i reintegracji zradykalizowanych więźniów.
Czym jest projekt MIRAD?
MIRAD, skrót od Multi-Ideological Radicalisation Assessment towards Disengagement, to europejski projekt finansowany przez Komisję Europejską, którego głównym celem jest wspieranie współpracy między służbami więziennymi i kuratorskimi oraz organizacjami społecznymi w zakresie odizolowania i reintegracji zradykalizowanych więźniów.
Skupiał się on na rozwoju szkoleń skoncentrowanych na ideologicznym – zwłaszcza prawicowym i islamskim – ekstremizmie, wykorzystując podejście Train-the-Trainers, aby zmaksymalizować zasięg treści. Wraz z końcem 2023 roku projekt dobiega końca, odnosząc znaczący sukces.
Projekt jest koordynowany przez Conservatoire National des Arts et Métiers we Francji i bierze w nim udział 6 innych państw członkowskich Unii Europejskiej, w tym Polska, reprezentowana przez Polską Platformę Bezpieczeństwa Wewnętrznego (PPBW).
Konsorcjum MIRAD podczas ostatniego spotkania w Brukseli w grudniu 2023.
Wyniki projektu MIRAD w Polsce
Projekt MIRAD spotkał się z bardzo pozytywnym odzewem. Pan Mecwaldowski wziął udział w szkoleniu Train-the-Trainers, a następnie przekazał wiedzę polskim profesjonalistom. Jego zdaniem szkolenie w ramach projektu dostarczyło cennych informacji na temat diagnozy ryzyka lub etapu radykalizacji danego więźnia oraz tego, jak przygotować i stosować programy reintegracyjne.
Pomimo wspomnianych wcześniej przeszkód, wielu specjalistów z Polski wzięło udział w polskich edycjach szkoleń. Statystyki uczestnictwa przedstawiają obraz skali: łącznie 496 pracowników więziennictwa wzięło udział w krajowych szkoleniach MIRAD w całej Polsce, z czego 164 osoby ukończyły pełny kurs – niemal dziesięciokrotnie więcej niż zakładały pierwotne cele projektu. Istotnie, wskaźnik ukończenia po raz kolejny pokazuje trudności, jakie wielu praktyków ma z przeznaczeniem czasu na szkolenia.
Z kolei w kursie Train the Trainer wzięło udział 26 trenerów z polskich placówek państwowych i organizacji pozarządowych (NGO) – więcej niż z jakiegokolwiek innego kraju uczestniczącego w projekcie – z czego 17 ukończyło pełny program. Liczby te reprezentują zaangażowanie znacznie wyższe niż obserwowane w wielu innych krajach partycypujących. Uczestnicy, którzy ukończyli kurs e-learningowy, zostali następnie zaproszeni do wzięcia udziału w fizycznym szkoleniu w Warszawie w listopadzie (oraz w 4 innych krajach), które było kulminacją działań szkoleniowych projektu. Poniższy film przedstawia to wydarzenie.
Ankieta przeprowadzona wśród uczestników przez PPBW wykazała, że uczestnicy byli bardzo zadowoleni. Wszyscy respondenci wykazali zainteresowanie wdrożeniem metod MIRAD w swojej codziennej pracy oraz ocenili szkolenie jako “dobre” i “bardzo dobre” pod względem jego organizacji i znaczenia treści w Polsce.
„Narzędzia do oceny ryzyka przygotowane w ramach projektu MIRAD stanowią doskonałe ułatwienie dla personelu więziennego. Jest to narzędzie gotowe do użycia.”
„Szkolenie zdecydowanie spełniło moje oczekiwania. Organizacja była na wysokim poziomie. Kompetentni, dobrze przygotowani wykładowcy oraz stały nadzór organizatora sprawiły, że przebiegało ono sprawnie i bez zastrzeżeń.”
„Obecnie Służba Więzienna nie oferuje tego typu szkoleń ani nie przekazuje wiedzy na te tematy, dlatego ważne jest, aby była ona dostępna, a kadra przeszkolona.”
– opinie kursantów
Szkolenie w Warszawie z użyciem technologii VR.
Co dalej ze szkoleniami w Polsce?
W miarę zbliżania się do końca projektu MIRAD, Polska Platforma Bezpieczeństwa Wewnętrznego pragnie uczestniczyć w nowych inicjatywach mających na celu wspieranie polskich służb więziennej i kuratorskiej, w szczególności poprzez zapewnienie dostępu do nowych szkoleń odnoszących się do rosnących trendów, takich jak radykalizacja.
Jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o projekcie MIRAD i jego publicznie dostępnych rezultatach, odwiedź stronę internetową MIRAD.
