Thomas Bush
Specjalista ds. Treści
Każdego roku setki przypadków konfrontacji w zakładach karnych w Europie jest spowodowanych nie tylko pierwotną agresją, ale też reakcją na niekorzystne środowisko więzienne, gdzie pośród osadzonych szeroko rozpowszechnione są groźby, prowokacje oraz inne negatywnie nacechowane emocje. Stanowi to znaczącą przeszkodę w deradykalizacji i resocjalizacji więźniów obniżając dobre samopoczucie zarówno więźniów, jak i funkcjonariuszy więziennych. Niekiedy ma to również bezpośredni wpływ na przedłużenie pobytu w więzieniu.
Agresja jako reakcja na sytuację zagrożenia, prowokację bądź inne negatywne emocje, jest znana pod pojęciem agresji reaktywnej. Ważne jest, aby zespoły zarządzające zakładami karnymi były świadome istnienia tego problemu i jego przyczyn, oraz podejmowały proaktywne kroki w celu wyposażenia osadzonych w alternatywne sposoby reagowania na zagrożenia występujące w zakładach karnych. Funkcjonariusze więzienni również powinni wiedzieć, jak odpowiednio łagodzić agresję, kiedy ta już się pojawi.
W niniejszym artykule analizujemy zjawisko agresji reaktywnej i omawiamy, w jaki sposób można jemu zaradzić, wykorzystując rzeczywistość wirtualną. W szczególności skupimy się na unijnym projekcie VR4React.
Czym jest Reaktywna AGRESJa?
Agresja reaktywna ma kilka definicji akademickich, jednak wspólnym mianownikiem jest odniesienie do wszelkich zachowań agresywnych wywołanych zagrożeniem, prowokacją bądź negatywnymi emocjami, takimi jak frustracja.
Według Światowej Organizacji Zdrowia, agresja pośród populacji więźniów jest szczególnie wysoka. Może to wynikać z czynników socjologicznych związanych z samymi więźniami, ale z pewnością jest zaostrzona przez przeludnienie i brak wsparcia psychologicznego i/lub leczenia. Badania takie jak Baggio et al., 20201 potwierdziły ten związek. Wskazały one również na wpływ rotacyjności osadzonych.
Reaktywna agresja ma szkodliwy wpływ na samopoczucie zarówno osadzonych, jak i funkcjonariuszy służby więziennej. Pośród więźniów może ona powodować dalsze szkody emocjonalne i psychologiczne – co z kolei prowadzi do większej agresji, a błędne koło się zamyka. W efekcie odbywanie kary w zakładzie więziennym może się wydłużyć. Z kolei w przypadku personelu częste interwencje w odpowiedzi na agresję mogą zwiększać stres, prowadząc do wypalenia zawodowego, a tym samym większej rotacji pracowników.
W polskim systemie penitencjarnym funkcjonariusze są trenowani tak, aby reagować na agresję z użyciem siły adekwatnej do okoliczności, przy jak najmniejszym wyrządzaniu krzywdy osadzonym. Jednakże nowy personel więzienny i niewystarczająca liczba miejsc w ośrodkach szkoleniowych wskazują na potrzebę dodatkowych szkoleń, mówi ekspert Cezary Mecwaldowski z Centralnego Ośrodka Szkolenia Służby Więziennej w Polsce.
W połączeniu z dużą wymianą kadry wzrosła potrzeba szkoleń, a te dotychczasowe mogą być niewystarczające do wyposażenia funkcjonariuszy w niezbędną wiedzę i kompetencje. Ponieważ liczba przypadków agresji ze strony osadzonych rośnie, wprowadzane są programy przeciwdziałające przemocy i agresji.
Wykorzystywanie VR w Walce z Reaktywną Agresją
Wirtualna rzeczywistość (VR) to nowatorska technologia polegająca na wykorzystaniu specjalistycznych okularów do symulacji różnych wydarzeń. Ma wiele zastosowań w psychoterapii i związanych z nią badaniach, ponieważ skuteczne symulacje mogą przywoływać pozytywne emocje. Może być nawet wykorzystywana do testowania reakcji pacjentów na negatywne okoliczności za pomocą odgrywania ról, bez wystąpienia rzeczywistych zagrożeń.
Z tych samych powodów VR wydaje się być obiecującą metodą zwalczania agresji reaktywnej. Jednym z głównych założeń jest pomoc więźniom w znalezieniu psychicznej równowagi poprzez symulacje pozytywne. Innym podejściem jest eksperymentowanie oraz kształtowanie zachowań więźniów w obliczu sytuacji stresogennych, pozostając jednak w środowisku kontrolowanym.
Jako że VR jest stosunkowo nową technologią, jej potencjał w zwalczaniu agresji reaktywnej nie został jeszcze w pełni zbadany. Jednak jako narzędzie prezentuje się bardzo obiecująco, a eksperci intensywnie pracują nad jej zastosowaniem w warunkach więziennych.
Informacje o Projekcie VR4React
VR4React to projekt oparty na współpracy wielu instytucji. Jego członkowie dążą do zredukowania reaktywnej agresji u więźniów przy pomocy wirtualnej rzeczywistości, a także do wyposażenia personelu więziennego w narzędzia potrzebne do łagodzenia konfliktów oraz przemocy.
Celem inicjatywy jest m.in.:
- Promowanie resocjalizacji i reintegracji społecznej agresywnych więźniów.
- Szkolenie funkcjonariuszy więziennych w zakresie przeciwdziałania reaktywnej agresji.
- Promowanie dobrego samopoczucia więźniów poprzez redukcję przypadków przemocy.
Kamienie milowe projektu obejmują stworzenie programu interwencyjnego VR, który bezpośrednio będzie się koncentrować na agresji reaktywnej. Drugim celem jest opracowanie programu edukacyjnego (składającego się zarówno z VR, jak i tradycyjnych komponentów e-learningowych) dla funkcjonariuszy więziennych. Realizatorzy projektu liczą na przeszkolenie przynajmniej 80 osadzonych i pracowników więziennictwa, w tym przynajmniej 40 wychowawców i/lub psychologów więziennych w krajach partnerskich.
Koordynatorem projektu jest hiszpański Uniwersytet Rey Juan Carlos (URJC), a partnerami liczne organizacje europejskie, w tym Polska Platforma Bezpieczeństwa Wewnętrznego (PPBW). Pozostałe kraje partnerskie to Portugalia, Macedonia, Grecja, Republika Mołdawii, Rumunia oraz Turcja. W przypadku niektórych państw partnerskich – w szczególności Polski, Republiki Mołdawii i Turcji – potrzeba realizacji tego typu projektów, jest szczególnie istotna, gdyż wskaźniki populacji więźniów (na 100 000 mieszkańców) w tych krajach kształtują się na poziomie od 50 do 250% wyższym, niż średnia europejska.
VR4React wykorzysta wirtualną rzeczywistość na kilka sposobów, oferując szkolenia skierowane zarówno do funkcjonariuszy służby więziennej, jak i osadzonych. Podczas gdy eksperci wciąż badają różnorodne koncepcje projektowania tego typu programów, jedną z potencjalnych możliwości jest “zamiena ról” pomiędzy funkcjonariuszami i więźniami przy użyciu VR. Dzięki takiemu podejściu obie strony nie tylko będą mogły lepiej rozumieć czynniki wywołujące agresję, ale i mechanizmy oraz rozwiązania konfliktów. Budują oni również większą empatię wobec drugiej strony.
Bądź na bieżąco z VR4React
VR4React to wieloletni projekt. Jeśli jesteś zainteresowany możliwością monitorowania, jak członkowie projektu rozwijają programy VR, a także jakie są ich sukcesy w środowiskach więziennych, zachęcamy do obserwowania aktualnych informacji na stronie internetowej projektu VR4React oraz na jego Facebooku. Zapraszamy również do obserwowania Polskiej Platformy Bezpieczeństwa Wewnętrznego w celu otrzymywania aktualnych informacji na temat projektu oraz innych inicjatyw Unii Europejskiej.
