
Ten artykuł pierwotnie był opublikowany w PLATFORMIE: przeglądzie PPBW – publikacji zbiorowej poświęconej Radykalizacji. Gorąco polecamy zapoznanie się z całą publikacją.
Integracja imigrantów nie może ograniczać się jedynie do zapewnienia im materialnych warunków życia. Kluczowe jest także promowanie wartości, takich jak tolerancja, szacunek dla różnorodności oraz budowanie więzi społecznych, które mogą stanowić skuteczną barierę przed radykalizacją.
Współczesne społeczeństwa europejskie coraz częściej stają w obliczu wyzwań związanych z integracją imigrantów oraz narastającym zagrożeniem radykalizacją w ich środowiskach. Procesy migracyjne, które nasiliły się w wyniku konfliktów zbrojnych, destabilizacji politycznej oraz zmian klimatycznych, przyniosły ze sobą zróżnicowane kulturowo i religijnie grupy, które często borykają się z trudnościami adaptacyjnymi. W obliczu tych wyzwań integracja imigrantów staje się nie tylko kwestią zapewnienia im odpowiednich warunków do życia, ale również kluczowym elementem w zapobieganiu radykalizacji.
Z założenia, społeczeństwa, które z sukcesem integrują imigrantów, jednocześnie redukują ryzyko radykalizacji, tworząc bardziej stabilne i bezpieczne środowiska. Wynika to z faktu, iż radykalizacja jest złożonym zjawiskiem, które może rozwijać się w odpowiedzi na poczucie wykluczenia, marginalizacji czy niesprawiedliwości. Tylko poprzez odpowiednią diagnozę i interwencje prewencyjne, możliwe jest skuteczne przeciwdziałanie zagrożeniom, jakie niesie ze sobą radykalizacja. Jednym z niezwykle skutecznych narzędzi prewencyjnych w tym kontekście jest mentoring, promowany między innymi przez projekt IN2PREV (1).
Inspiracją dla Polski i innych państw mogłyby być dobre praktyki z krajów, w których mentoring jest już stosowany, np. z Niemiec, Szwecji, Wielkiej Brytanii, Kanady oraz Australii:
Rekrutacja mentorów z doświadczeniem migracyjnym, którzy wspierają nowych przybyszów w adaptacji do życia w Niemczech. Mentorzy pomagają w nauce języka, zrozumieniu lokalnych norm i wartości oraz w poruszaniu się po administracyjnych procedurach.
Budowanie mostów międzykulturowych, w celu integracji i zmniejszania poczucia izolacji wśród imigrantów. Regularne spotkania i wspólne aktywności dają imigrantom szansę nawiązać nowe przyjaźnie, poznać szwedzką kulturę i tradycje oraz poprawić swoje umiejętności językowe.
Mentorzy pomagają imigrantom w zdobywaniu kwalifikacji, poszukiwaniu pracy oraz w rozwoju osobistym. Dzięki temu wielu uczestników programów TimeBank zdołało znaleźć zatrudnienie, nawiązać kontakty społeczne i skutecznie zintegrować się z lokalnymi społecznościami.
Grupy wolontariuszy współpracują z rodzinami uchodźców, oferując wsparcie w różnych aspektach życia, dzięki czemu ci mogą szybciej adaptować się do nowego otoczenia, a relacje z mentorami często przekształcają się w trwałe przyjaźnie.
Wsparcie w nauce języka angielskiego oraz w integracji społecznej. Mentorzy pracują pojedynczo z uczestnikami, co pozwala na zbudowanie zaufania i indywidualne podejście. Program pomaga nowym mieszkańcom w uczestnictwie w życiu społecznym i zawodowym.
Wczesne sygnały i identyfikacja osób zradykalizowanych
Radykalizacja nie następuje z dnia na dzień – to złożony i stopniowy proces, który często zaczyna się od subtelnych zmian w zachowaniu, retoryce czy relacjach społecznych. Liczne raporty i badania wskazują na zależność pomiędzy stopniem integracji a ryzykiem rozwoju ekstremistycznych postaw.
Wykazano, że integracja społeczna, ekonomiczna i kulturowa jest kluczowa dla budowania poczucia przynależności oraz zapobiegania izolacji, która często stanowi podatny grunt dla radykalizmu (2). Polityki integracyjne muszą być wszechstronne i uwzględniać specyficzne potrzeby imigrantów, w tym dostęp do edukacji, rynku pracy oraz wsparcia psychologicznego. Promocja uczestnictwa w życiu społecznym wzmacnia tożsamość kulturową imigrantów i jest skutecznym narzędziem w przeciwdziałaniu radykalizacji (3). Z drugiej strony długotrwała marginalizacja i brak perspektyw mogą prowadzić do poczucia beznadziei, co z kolei może skłaniać uchodźców do szukania odpowiedzi w radykalnych ideologiach (4). W tej sytuacji niezbędne staje się systematyczne monitorowanie wczesnych sygnałów radykalizacji (5) umożliwiające podjęcie odpowiednich działań prewencyjnych, zanim dojdzie do eskalacji ekstremistycznych postaw (6). Taki monitoring powinien obejmować zarówno formalne, jak i nieformalne kanały, szkoły, miejsca pracy, a także organizacje społeczne i religijne (7). Kluczowe jest, aby był przeprowadzony w sposób wspierający integrację i niestygmatyzujący uchodźców (8). W obliczu złożoności tego wyzwania niezwykle istotne jest także jednoczesne rozwijanie współpracy międzynarodowej w celu wymiany informacji i dobrych praktyk (9).
Darmowe szkolenia projektu IN2PREV:
🔹 Kurs "Ułatwianie integracji poprzez mentoring"
Dowiedz się, jak wspierać udaną integrację poprzez programy mentorskie.
🔹 Kurs "Zapobieganie i identyfikacja czynników podatności na radykalizację"
Wyposaż się w narzędzia do zapobiegania radykalizacji i identyfikowania czynników podatności na zagrożenia w społecznościach uchodźców i osób ubiegających się o azyl.
Kursy te są bezpłatne, realizowane w j. angielskim, w formie e-learningu i są otwarte dla praktyków z Bośni i Hercegowiny, Mołdawii, Polski, Portugalii, Rumunii, Słowacji i Hiszpanii.
Kursy są dostępne do realizacji do 11 grudnia 2024.
Niedoceniony mentoring
Mentoring odgrywa kluczową rolę w procesie integracji imigrantów oraz w zapobieganiu ich radykalizacji. Dlatego projekt IN2PREV jako jeden z dwóch kluczowych rezultatów (poza narzędziem dla praktyków do wczesnej oceny podatności na radykalizację) oferuje program mentoringowy: M4-Rinc Integration Assurance Programme, do stosowania przez pracowników organizacji pozarządowych
i różnego typu instytucji wspierających migrantów i osoby z doświadczeniem uchodźczym. Dedykowane sesje szkoleniowe umożliwiają szczegółowe poznanie programu mentoringowego i uczą zastosowania go w praktyce.
W ramach IN2PREV szczególny nacisk położono na rolę mentorów (definiowanych w tym przypadku jako nierówieśniczych profesjonalistów z szerszym i bardziej złożonym doświadczeniem) jako pośredników, którzy mogą wpływać na imigrantów, pomagając im odnaleźć się w nowym środowisku oraz unikać radykalnych wpływów. Mentoring umożliwia bowiem nawiązanie bliskich relacji między mentorem a podopiecznym, co jest niezwykle ważne w kontekście wsparcia emocjonalnego i społecznego. Imigranci często borykają się z trudnościami adaptacyjnymi, które mogą prowadzić do izolacji. Mentorzy z kolei mogą pomóc imigrantom zrozumieć normy i wartości społeczeństwa gospodarza, jednocześnie pomagając im zachować ich własną tożsamość kulturową.
Ponadto, mentorzy odgrywają istotną rolę w monitorowaniu potencjalnych sygnałów radykalizacji. Dzięki bliskiej relacji z podopiecznym mentor może wcześniej niż inni dostrzec niepokojące zmiany w zachowaniu, takie jak poczucie wykluczenia, zainteresowanie ekstremistycznymi ideologiami czy nagłe zmiany w retoryce i poglądach. Daje to możliwość szybkiej interwencji i przedsięwzięcia kroków zapobiegawczych. Projekt IN2PREV, dostrzegając tę zależność i wykorzystując mentoring jako narzędzie prewencji, jawi się jako wartościowa i pionierska w polskich warunkach inicjatywa, której innowacyjność polega na bardziej humanitarnym podejściu, dostrzegającym wyzwania i trudności, jakie stoją przed imigrantami w procesie integracji w kraju goszczącym (np. dyskryminacja w miejscu pracy, bariery językowe, trudności w dostępie do opieki zdrowotnej itp.).
Mentoring w ramach IN2PREV proponuje holistyczne podejście, pomagając w adaptacji do nowego środowiska, ale także skutecznie identyfikując i reagując na wczesne sygnały radykalizacji. Poprzez wskazanie na zaangażowanie mentorów, którzy pełnią rolę przewodników i doradców, projekt może być modelem, wartym wykorzystania przez polskie instytucje, chcące budować politykę migracyjną opartą nie tylko na zrozumieniu, ale jednocześnie mogącą zapobiec rozwojowi ekstremistycznych postaw.
Dzięki mentoringowi imigranci mogą lepiej zrozumieć i zaakceptować wartości społeczeństwa, do którego przybyli, co jest kluczowe dla ich pełnej integracji i udziału w życiu społecznym. Ponadto program ma na celu złagodzenie trudności napotkanych w procesie integracji. Jako narzędzie zarówno integracji, jak i prewencji, przyczynia się do budowania bardziej spójnych, stabilnych i odpornych na wpływy ekstremistyczne społeczności.
dr Magdalena El Ghamari
Ekspertka w Obszarze Ekstremizmu
Islamskiego i Bezpieczeństwa Kulturowego
- Więcej o projekcie IN2PREV, link.
- Preventing radicalisation of asylum seekers and refugees, RAN, 2019, link.
- Systematic Review of Integration and Radicalization Prevention Programs for Migrants in the US, Canada, and Europe, N. Del Pino-Brunet, I. Hombrados-Mendieta, L. Gómez-Jacinto, A. García-Cid i M. Millán-Franco, Frontiers. Psychiatry, 2021, link.
- Lessening the Risk of Refugee Radicalization: Lessons for the Middle East from Past Crises, RAND, 2015, link.
- Prevention of radicalisation through intercultural policies, Intercultural Cities, 2018, link.
- Integration of young refugees in the EU: good practices and challenges, 2019, link.
- Preventing Radicalization in Refugees, The Borgen Project, link.
- B. H. Sude, Handbook Of Terrorism Prevention And Preparedness: Prevention of Radicalization to Terrorism in Refugee Camps and Asylum Centers, ICCT, 2028, link.
- M. Comerford, Between Refuge and Radicalisation, 2017, link.
Rekomendacje:
Należy inwestować w programy, które wspierają integrację imigrantów poprzez dostęp do edukacji, rynku pracy oraz uczestnictwo w życiu społecznym. Programy te powinny uwzględniać specyficzne potrzeby różnych grup imigrantów, oferując im wsparcie w adaptacji do nowego środowiska, a jednocześnie umożliwiając zachowanie ich tożsamości kulturowej.
Ważne jest, aby wprowadzić systematyczne monitorowanie środowisk imigrantów pod kątem wczesnych sygnałów radykalizacji. Wczesna identyfikacja potencjalnych zagrożeń umożliwia podjęcie odpowiednich działań zapobiegawczych.
Lokalne społeczności, w tym szkoły, miejsca pracy oraz organizacje społeczne i religijne, odgrywają kluczową rolę w monitorowaniu sygnałów radykalizacji. Ważne jest, aby te grupy były odpowiednio przeszkolone i świadome zagrożeń związanych z radykalizacją.
Mentoring, jako narzędzie wsparcia i prewencji, powinien być powszechnie wykorzystywany w integracji imigrantów. Mentorzy mogą odgrywać kluczową rolę w monitorowaniu potencjalnych sygnałów radykalizacji oraz oferować wsparcie emocjonalne i społeczne.
Radykalizacja jest problemem o charakterze międzynarodowym, który wymaga ścisłej współpracy między państwami. Wspólne działania, takie jak międzynarodowe programy szkoleniowe oraz wymiana doświadczeń, mogą znacząco przyczynić się do poprawy skuteczności działań prewencyjnych.
Edukacja jest kluczowym elementem w zapobieganiu radykalizacji. Programy edukacyjne powinny promować wartości demokratyczne, tolerancję oraz szacunek dla różnorodności kulturowej.
PLATFORMA jest dla nas projektem pilotażowym nastawionym na dzielenie się wiedzą. Wydanie, które oddajemy w Państwa ręce, postanowiliśmy poświęcić właśnie RADYKALIZACJI, która jest zjawiskiem zasługującym na szczególną uwagę i wymagającym nieustannej pracy profilaktycznej. W zawartych tu tekstach nie wyczerpujemy jednak tego tematu, bo nie taki jest cel. Zamiast tego chcemy włączyć nasz głos do dyskursu, prezentując wybrane wątki, których radykalizacja jest wspólnym mianownikiem.
Zachęcamy do przeczytania całej publikacji: